Bismillahi-rəhmani-rəhim.
Uca Allah hər dövrdə insanlara öz aralarından seçdiyi peyğəmbərlər göndərib. İlk peyğəmbər Həzrəti Adəm, sonuncu peyğəmbər isə Həzrəti Muhəmməddir. Hər iki peyğəmbərin arasında çox sayda elçilər gəlib-keçib. Amma sonuncu Elçi özündən əvvəlkilərlə müqayisədə fərqli xüsusiyyətlərə malik idi. Ondan öncəki peyğəmbərlər müəyyən bir xalqa, millətə, Həzrəti Muhəmməd isə bütün bəşərə göndərilmişdi. Onun peyğəmbərliyi ümumbəşəri və universal idi. Həzrəti Muhəmmədin gətirdiyi prinsiplər öz dövrü ilə yanaşı, özündən sonrakı qiyamətə qədər davam edəcək zamanı da əhatə edirdi.
İslamdan əvvəl dünyanın heç bir tərəfində səadət və əmin-amanlıq olmadığı kimi, xeyir və fəzilətin adını ağzına alan belə yox idi.Yalnız gücü olan haqlı idi. Şəhərlər dağıdılır, yaşayış yerləri xarabazara çevrilirdi. Dünyanın hər yerində iğtişaşlar baş verirdi. İctimai və siyasi həyat iflic vəziyyətdə idi. Hər yerdə zalımlar zəifləri əzirdi. İnsanlar sinfi ayrı-seçkiliyə məruz qalırdı. İnsan biznesi çiçəklənirdi, qadın əşya kimi bir əldən başqa ələ ötürülürdü. Ədalətsizlik, zülm hər tərəfi bürümüşdü. Dünya böyük bir burulğanda idi. Heç kim heç kimə etibar etmirdi. Hər kəs qorxu içində yaşayırdı. İnsanlar qan gölündə dünyalarını dəyişirdilər. Bəşər onu bu çirkablardan xilas edəcək Xilaskarın yolunu gözləyirdi. Dünyanın hər tərəfində əxlaqsızlığın əxlaqın üzərinə çökdüyü bir dövrdə, rəzilliyin yaradılanların ən mükəmməli olan insanların bir növ həyat tərzinə çevrildiyi ərəfədə, tarixçilərin «cahiliyyə dövrü» adlandırdıqları bir zamanda Həzrəti Peyğəmbər dünyaya gəldi.
Həzrəti Muhəmməd (s) bəşəriyyətin üfüqünə bir günəş kimi çıxdı. Bəşəri qaranlıqdan nura çıxardı. Həm də 23 il kimi qısa vaxt ərzində bunları Allahın köməyi ilə bacardı. Həyata keçirdiyi böyük İslam inqilabı ilə 13 il Məkkədən, 10 il də Mədinədən bütün dünyaya tövhid, iman, sevgi, hörmət və ədalət dərsi keçdi. Ülvü hissləri və ümumbəşəri prinsipləri təlqin etdi. İnsanların ürəklərində gerçəkləşdirdiyi inqilabla onların beyinlərindəki xurafat və mövhumat sistemlərini alt-üst edərək, yerini iman və tövhidlə paklaşdırdı.
İctimai həyatdakı reallaşdırdığı inqilabla nəsil-nəcabət, rəng, dil, cins, məqam, vəzifə və yerlibazlıq imtiyazlarını aradan qaldıraraq, bütün inanan insanları qardaş elan etdi. Zəifin əlindən tutaraq əzənlə eyni səviyyəyə yüksəltdi. Şəhvət və əyləncə aləti kimi istifadə edilən qadını ailə həyatının sultanı, cəmiyyətin əsas üzvünə çevirdi.
İqtisadi sahədəki icraatları ilə oğurluq və faiz kimi haqsız qazanc yollarını əmək, sərmayə və qazanc sistemi ilə əvəzlədi.
Əxlaq sahəsindəki inqilabla qumar, içki, pozğunçuluq, yalan, qeybət və zülm kimi bütün ibtidai davranışları qadağan etdi. Bunların yerinə isə azadlıq və iffət uniforması olan hicabı, sevgini, comərdliyi, yardımlaşmağı, gülərüzlülüyü, şirin dilliliyi, ciddiliyi gətirdi.
Həzrəti Muhəmməd (s) insanlara təqdim etdiyi bütün bu gözəl xüsusiyyətləri ən mükəmməl şəkildə öz həyatında yaşadı. Həyat yoldaşı Həzrəti Peyğəmbərin əxlaqını, tərbiyəsini soruşanlara: «Onun əxlaqı Quran əxlaqı idi», - cavabını vermişdi. Onu göndərən Allah da peyğəmbərinin əxlaqlı olduğunu bildirib: «Doğrudan da, sən böyük bir əxlaq sahibisən!» («Qələm» surəsi, 4).
İnsanlar bu ilahi nurdan uzaqlaşdıqca əvvəlki cahiliyyə dövrünə xas olan adət-ənənələrə daha da yaxınlaşdı. Elm və texnologiyanın inkişaf etməsinə baxmayaraq, təəssüflər olsun ki, bəşərin əxlaq baxımından gəldiyi nəticə ürəkaçan deyil. Hər cür rifahın yaşandığı texnologiya əsrinin insanları hər şeydən çox şikayət etdiyi yenə də stress, və mənəvi böhrandır.
Yenə də gücü olanın haqlı olduğu bir dövrü yaşayırıq. İnsana vəzifəsinə, puluna, şöhrətinə, gücünə görə dəyər verildiyi, insan haqlarının güclülərə şamil edildiyi bir zamanda həyatımızı yaşayırıq. Bəs nə etməli? Allahın göndərdiyinə ikiəlli sarılmalı, onu özümüzə rəhbər, projektor, kompas qəbul etməliyik.
Həzrəti Peyğəmbərin bizə gətirdiyi cahanşümul mesaj olan Qurani-Kərimə nəzər salanda Allahın bizə ən gözəl nümunə kimi Həzrəti Muhəmmədi göstərdiyini görürük. Uca Allah da Quranda insanlara Həzrəti Peyğəmbəri misal çəkir: «Həqiqətən, Allahın rəsulu Allaha, qiyamət gününə ümid bəsləyənlər və Allahı çox zikr edənlər üçün gözəl nümunədir!» («Əhzab» surəsi, 21). Allahın Rəsulu quru nümunə deyil, hər əmri yerinə yetirilməli, həyata əks etdirilməli bir rəhbərdir. Bunun üçündür ki, Uca Allah Quranda: «Peyğəmbər sizə nə verirsə, onu götürün; nəyi qadağan edirsə, ondan əl çəkin» («Həşr» surəsi, 7), «O, kefi istəyəni (havadan) danışmır. Bu, ancaq Allahdan nazil olan bir vəhydir» («Nəcm» surəsi, 3-4), - deyə, buyurur.
Buna görə də, Allahın bizə təqdim etdiyi bu böyük Şəxsiyyəti, bu böyük İnsanı yaxşı tanımalı və onu başa düşməli, öyrənməli və öyrətməliyik. Əgər bu əsrdə Onu özümüzə nümunə götürə bilsək, O rəhbər mütləq bizi həqiqi qurtuluşa çatdıracaqdır.
Həzrəti Muhəmmədin gətirdikləri ümumbəşəri prinsiplərdir. Bu prinsiplər hər yerdə, həmişə tətbiq ediləcək xüsusiyyətlərdir. Allahın Rəsulu bir hədisində belə buyurur: «Həqiqi müsəlman əlindən, dilindən başqa müsəlmanların zərər görmədiyi şəxsdir. Həqiqi mühacir də Allahın qadağalarından uzaqlaşandır» (Buxari, «İman», 4). Həzrəti Muhəmməd bu sözü ilə bizə ideal, həqiqi möminin necə olmalı olduğunu bildirir. Həqiqi müsəlman, etibar edilən insandır. Bütün müsəlmanların zərrə qədər şübhələnmədən güvənə bildiyi bir şəxsdir. Hamı bilir ki, həmin adamdan heç kimə zərər dəyməz. Həzrəti Peyğəmbərin hər ifadəsində olduğu kimi, bu hədisində də işlətdiyi hər sözü diqqətlə seçib. Burada əldən və dildən bəhs edir. İnsanın bədən üzvlərindən daha çox bu iki orqanı qeyd etməsi çox mühüm amildir. İnsan başqasına iki cür zərər yetirə bilər. Bu ya üz-üzə, ya da qiyabi, yəni arxasınca olur. Üz-üzə zərər verməyi əl, arxadan yetirilən ziyanı isə dil təmsil edir. İnsan qarşısındakına ya şəxsən toxunaraq hüququnu tapdayar, ya da arxasınca, onun haqqında danışaraq, onun haqqında böhtan ataraq haqqını qəsb edər. Həzrəti Peyğəmbərin sözlərindən də aydın olur ki, hər iki mənfi davranış da müsəlman tərəfindən edilməməlidir. Çünki müsəlman həm qarşısındakına, həm də yanında olmayan insanlara qarşı həmişə xoş niyyətlə davranan insandır. Allahın Rəsulu bu qısa və məzmunlu sözündə dili əldən əvvəl qeyd edib. Çünki əllə ediləcək zərərə qarşı tərəfin dərhal cavab vermə ehtimalı var. Amma hər hansı şəxsin arxasınca edilən qeybət və ya atılan böhtan əksəriyyət etibarilə cavabsız qalır. Dolayısı ilə bu cür hərəkət fərdləri, cəmiyyətləri hətta xalqları bir-birinə düşmən edə bilər. Dillə vurulan zərərlərin aradan qaldırılması, əllə edilənə nisbətən daha çətindir. Buna görə də Rəsulullah (s) dili əldən əvvəl qeyd edib. Həmçinin Həzrəti Peyğəmbərin bu hədisində müsəlmanın Allahın yanındakı dəyərinə və qiymətinə də toxunulub. Müsəlman olmağın Allahın yanında elə bir dəyər və qiyməti var ki, hər bir müsəlman başqasına qarşı həmişə dilinə və əlinə nəzarət etməyi bacarmalıdır. Allahın Rəsulunun qeyd etdiyi hədisini bu cür qısa izah edəndən sonra, çıxarılan nəticəni belə yekunlaşdıra bilərik:
Həqiqi müsəlman dünya sülhünün ən etibarlı nümayəndəsidir.
Müsəlman - ruhunun dərinliklərində yaşatdığı bu hissi hər yerdə yaşayar.
O, heç kimə zərər yetirməz, əksinə hər yerdə əmin-amanlığın təmsilçisi kimi tanınar.
Onun nəzərində əllə edilən mənfi hərəkətlə dillə deyilən mənfi sözün arasında fərq yoxdur.
Başqa bir hədisdə Həzrəti Peyğəmbər inanan insanı belə təsvir edir: «Sizdən biri özü üçün arzuladığını (din) qardaşı üçün də istəməsə (kamil) iman gətirmiş sayılmaz» (Buxari, «İman», 9; Müslim, «İman», 71, 72; Tirmizi, «Qiyamət», 59), «Bir-birini sevməkdə, bir-birinə mərhəmət göstərməkdə, bir-birinə şəfqət etməkdə möminlərin misalı bir bədən kimidir. Həmin bədənin bir üzvü narahat olsa, digər üzvlər də hərarətlənərək onunla birlikdə yuxusuz qalarlar» (Buxari, «Ədəb», 27; Müslim, «Birr», 66). Allah Rəsulu müsəlmanları bu hədisində bir və bərabər olmalarını çox gözəl misalla izah edib. Möminlərin hər biri eyni bədənin orqanları kimidir. Bədəndə bir orqan, məsələn, barmaq ağrısa, bədən başdan ayağa narahat olar, yuxusuz qalar, eyni ilə mömin də cəmiyyətdəki proseslərə qarşı etinasız yanaşa bilməz. Müsəlman cəmiyyətə şəfqət və mərhəmət hissləri ilə bağlıdır. Bunlar insanlığımız, xüsusilə də imanımıza uyğun olaraq hər mömində olmalı olan hisslərdir. Dolayısı ilə cəmiyyətdəki bir qardaşımızın başına gələn hər hansı hadisədən təsirlənib ona hər cür köməkliyi göstərməliyik.
Allah Rəsulunun bizə miras qoyduğu prinsiplərdən biri də bu hədisdə bildirdiyi amillərdir: «Beş şey gəlməmişdən əvvəl beş şeyin dəyərini yaxşı bilin! Ölüm gəlməmişdən həyatın, xəstəlik gəlməmişdən sağlamlığın, məşğuliyyət gəlməmişdən boş vaxtın, yaşlılıq gəlməmişdən cavanlığın, kasıblıq gəlməmişdən zənginliyin qiymətini bilin».
Burada qısa şəkildə Həzrəti Muhəmmədin bəşərə miras qoyduğu və dəyərini qiyamətə kimi itirməyəcək əsaslardan və prinsiplərdən bir-ikisini qeyd etməyə çalışdıq. Əcəba, bu qeyd etdiyimiz prinsiplərdən hansını günümüzə şamil etmək olmaz, hansı bu dövrdə etibarlı sayılmır? İçində yaşadığı sıxıntılı burulğandan qurtulub, azadlıq, sülh, əmin-amanlıq və sevgi dünyasında yaşamaq həvəsi ilə axtarış içində olan müasir texnologiya əsrinin insanı, Həzrəti Muhəmmədi (s) və Onun bəşər üçün gətirdiyi cahanşümul mesaj olan Quranı təkrar kəşf etmək yolunda addımlamalıdır ki, xilas olsun.
İnsanlar Həzrəti Muhəmmədi və onun Allahdan gətirdiyi cahanşümul prinsipləri ehtiva edən Quranı həyatlarının amalına çevirdiyi gün həsrətində olduğu əmin-amanlıq şəraitini, mənəvi rahatlığı əldə edəcəkdir. Çünki Quran və Həzrəti Muhəmməd (s) ancaq və ancaq insanların səadəti, xoşbəxtliyi üçün göndərilib.
Hz. Muhəmməd (s) uşaqları çox sevirdi
Ənəs ibn Malik (r.a.): "Rəsulullah (s.ə.v.) uşaqlara qarşı insanların ən şəfqətlisi idi" - deyir. Abdullah ibn Ömər (r.a.) Rəsulullahın nəvələri Həsən və Hüseyn üçün "dünyadakı iki reyhanım mənim" dediyini; Ənəs ibn Malik (r.a.) də Rəsulullahın onları qoxulayıb bağrına basdığını və dua etdiyini bildirir. Usamə ibn Zeyd (r.a.) isə "Rəsulullah məni bir dizi üstünə, Həsən ibn Əlini də o biri dizi üstündə oturdar, sonra ikimizi birdən bağrına basar və "Ey Rəbbim, bunlara rəhm et, mən bunlara qarşı çox mərhəmətliyəm", - buyurduğunu deyərək, Rəsulullahın sevgisinin yalnız öz nəvələrinə qarşı olmadığını bildirir.
"Kiçiklərimizə qarşı şəfqət göstərməyən bizdən deyildir" (Əbu Davud, Ədəb, 58) - buyuran sevimli Peyğəmbərimiz qız-oğlan fərqi qoymadan uşaqlara olan sevgi və şəfqətini müxtəlif cür, hər bir vəziyyətdə ən incə tərzdə göstərmişdir. Ata-anaları və böyükləri də hər zaman uşaqlara qarşı anlayışlı olmağa çağırmış və təşviq etmişdir.
Səhabələrin bildirdiyinə görə, Rəsulullah (s.ə.v.) uşaqları qucaqlayar, uyğun gördüyü yerlərindən öpər, mindiyi heyvanın tərkinə götürər, salam verər, hal-əhval tutar, xəstələndikləri zaman onları ziyarət edər, zarafatlaşar, onları əyləndirər, çiyinlərinə və belinə oturdar, əsla onları danlamazdı. Hətta əzizləyərək qucağına aldığı zaman, paltarını islatsaydılar belə əsəbiləşməz, başqalarının da buna müdaxilə etməsinə izn verməzdi.
Səhabələrin bu məsələ ilə bağlı müşahidələrindən bəziləri bunlardır:
Yusuf ibn Abdullah ibn Salam belə nəql edir: "Rəsulullah (s.ə.v.) məni "Yusuf" deyə adlandırdı, qucağına götürdü və başımı sığalladı". Abdullah ibn Busr Rəsulullaha (s.ə.v.) yemək ikram etdiklərini, yeməkdən sonra adəti üzrə həmin evin insanlarına dua etdiyini, daha sonra da başını sığallayaraq; "Bu uşaq bir əsr yaşayacaq" dediyini bildirir.
Abdullah ibn Cafər (r.a.): "Rəsulullah (s.ə.v.) səfərdən qayıdarkən mən Həsən və Hüseyn ilə Onu qarşılamağa çıxardıq. O da irəlidə gələni qucağına götürür, ikimizi də arxasına mindirir, Mədinəyə qədər elə gətirirdi" - deyir.
Ənəs ibn Malik (r.a.) Rəsulullahın (s.ə.v.) uşaqlara "əs-sələmu aleykum, ya sıbyan - yəni, salam olsun sizə, ey uşaqlar" deyə salam verdiyini; çox sevdiyi kiçik quşu ölmüş o biri qardaşına isə "Ey Əba Umeyr, kiçik quşun necə oldu?" - deyə hal-əhval tutduğunu, onu məyus gördüyü zaman da təsəlli verdiyini nəql edir.
Mahmud ibn Rəbi özünün beş yaşında olduğu zaman Həzrəti Peyğəmbərin bir vedrədən ağzına su alaraq üstünə püskürtdüyünü deyir. Bu, Rəsulullahın uşaqlarla zarafatlaşmasının bir örnəyidir. Yala ibn Murrənin də nəql etdiyinə görə, Rəsulullah dəvət edilən bir yerə getdiyi zaman uşaqlarla oynayan nəvəsi Hüseyni də özü ilə aparmaq istəyirdi, lakin Hüseyn babasını görən kimi qaçmağa başlayır, Rəsulullah da uşaq kimi onun arxasınca sağa-sola qaçırdı (İbn Macə, "Muqəddimə", 11).Əbu Hureyrənin (r.a.) nəql etdiyinə görə, Aqabə ibn Habis nəvələrindən birini öpən Həzrəti Peyğəmbərə: "Mənim on övladım var, hələ heç birini öpməmişəm" - dedi. Rəsulullah (s.ə.v.) da ona: "Mərhəmət göstərməyənə mərhəmət edilməz!" -demişdir. Eyni hal ilə qarşılaşan mədinəli bir şəxs Rəsulullaha: "Mənim bir oğlum var, həddi büluğa çatıb, mən isə onu hələ bir dəfə də öpməmişəm" - dediyi zaman Rəsulullah (s.ə.v.) belə cavab verdi: "Əgər Allah o mərhəməti sənin qəlbindən silmişsə, mən nə edə bilərəm?"
Bundan başqa, Həzrəti Peyğəmbər uşaqlarına diqqət göstərən ata-anaları da mədh etmiş və qiymətləndirmişdir.
NAMAZ HAQQINDA
Namaz meracın hədiyyəsidir. Namaz inananların meracıdır. Namaz Haqqa yüksəlmək, Kəbəyə yönəlməkdir. Namaz qəlbin “Allah! Allah!” deyə inləməsidir.
Namaz insan ruhunun Allaha (c.c.) “indekslənməsi,” bütün varlığı ilə Ona (c.c.) yönəlməsidir. Namaz Allahın öz bəndələrinə günün müəyyən saatlarında təyin etdiyi görüş anıdır. Mömin bəndə namaz anında Allahın (c.c.) hüzurunda olduğunun fərqinə vararaq öz ruhunu o müqəddəs atmosferdə yuyur, təmizləyir, mənəvi paklığa can atır. Namaz həqiqi şükrün ifadəsidir. Məxluqların əşrəfi, ən üstünü olaraq yaradılan insana göstərilən ən münasib şükür yoludur namaz. İyirmi dörd saat kimi dəyərli xəzinəni bəxş edən Sonsuz Qüdrət Sahibinə həmin saatlardan birini həsr etməkdir namaz. Namaz Allahla dialoqdur, Onun (c.c.) göndərdiyi dillə yenə Onunla danışmaqdır. Namaz Onun (c.c.) qarşısında acizliyin, səmimiyyətin, əlacsızlığın, yalvarışın, diz çökmənin ifadəsidir. Namaz insanın Yaradanla münasibətini daima canlı saxlayan vasitədir. Namaz günahlara qarşı sipərdir. Allah (c.c.) ixlasla qılınan iki namaz arasında işlənən günahları bağışlayacağını vəd edir. Bu vədə ümiddir namaz. Namaz Haqqa güvənməkdir, Ona (c.c.) sığınmaqdır, Sonsuza doğru irəliləməkdir.
Namaz Haqqa əsgər olmaqdır, itaətdir. Namaz qürurun sınması, alnın yerə sürtülməsidir. Yalnız və yalnız Allaha (c.c.) ibadətdir namaz, başqa səcdəgah tanımamaqdır. Namaz ruhun qidasıdır. “Ruhunu bu qida ilə doyurmayan mənən ölmüşdür” - deməkdir. Namazsızlıq ruhsuzluqdur. Namaz əbədiyyət yolçuluğunun yeganə biletidir. Namaz ucuz qiymətə alınan böyük mükafatdır. Qurumuş ruhların, tükənmiş ümidlərin, çürümüş könüllərin yenidən canlanması, şahlanması, nurlanmasıdır namaz.
Namaz meracın hədiyyəsidir. İnsanların meracıdır namaz. Namaz Haqqa yüksəlmək, Kəbəyə yönəlməkdir. Namaz qəlbin “Allah! Allah!” deyə inləməsidir. Namaz dinin dirəyidir. “Namazsız insan dinini yıxmışdır” deməkdir, “namazsız insan dinin məsuliyyəti altında əzilmişdir” deməkdir. Namaz İslamın bütün şərtlərini ehtiva edən ibadətdir. Namaz İslamdır.
Namaz günün proqramıdır, möminin saatıdır, vaxtın bərəkətlənməsidir. Namaz qəbir mələklərinin suallarına cavabdır. Cəhənnəmin atəşini söndürən bir damla göz yaşıdır namaz. Namaz ölümü öldürməkdir. Namaz imanın ən böyük şahididir. Ən vəfalı dostdur namaz. Namaz ruhun azadlığı, vicdanın rahatlığıdır. Namaz mömin üçün qanaddır.
Namaz əbədi və rahat həyatdır!
HZ. ALİ
Resulullah'in amcasinin oglu, damadi, dördüncü halife. Babasi Ebû Talib, annesi Kureys'ten Fâtima binti Esed, dedesi Abdulmuttalib'tir. Künyesi Ebu'i Hasan ve Ebû Tûrab (topragin babasi), lâkabi Haydar; ünvani Emîru'l-Mü'minin'dir. Ayrica 'Allah'in Arslani' ünvaniyla da anilir.
Hz. Ali küçük yasindan beri Resulullah'in yaninda büyüdü. On yasinda islâm'i kabul ettigi bilinmektedir. Hz. Hatice'den sonra müslümanligi ilk kabul eden odur. Hz. Peygamber ile Hz. Hatice'yi bir gün ibadet ederken gören Hz. Ali'ye Peygamberimiz sirkin kötülügünü, tevhidin manasini anlattiginda Hz. Ali hemen müslüman olmustu. Mekke döneminde her zaman Resulullah'in yanindaydi. Kâbe'deki putlari kirmasini söyle anlatir: "Bir gün Resul-u Ekrem ile Kâbe'ye gittik. Resul-u Ekrem omuzuma çikmak istedi. Kalkmak istedigim zaman kalkamiyacagimi anladi, omuzumdan indi, beni omuzuna çikardi ve ayaga kalkti. Kendimi istesem ufuklari tutacak saniyordum. Kâbe'nin üzerinde bir put vardi, onu sagdan soldan ittim. Put düstü, parça parça oldu. Resulullah'in omuzlarindan indim. ikimiz geri döndük." (Ahmed b. Hanbel, Müsned, I, 384).
Resul-u Ekrem, en yakin akrabasini uyarmak ve hakki teblig etmek hususunda Allah'u Teâlâ'dan emir alinca onlari Safa tepesinde toplayip ilâhî emirleri teblig edince, Kureys müsrikleri onunla alay etmisti. ikinci toplantiyi yapmasini Hz. Ali (r.a.)'ye birakti, Ali de bir ziyafet hazirlayarak Hasimogullarini davet etti. Resulullah yemekten sonra: "Ey Abdülmuttalibogullari, ben özellikle size ve bütün insanlara gönderilmis bulunuyorum.
Içinizden hanginiz benim kardesim ve dostum olarak bana bey'at edecek" dedi. Yalniz Ali (r.a.) kalkti ve orada Resulullah'a onun istedigi sözlerle bey'at etti. Bunun üzerine Resul-u Ekrem, "Kardesimsin ve vezirimsin " diyerek Hz. Ali'yi taltif etti.
Hz. Peygamber hicret etmeden önce elinde bulunan emanetleri, sahiplerine verilmek üzere Ali'ye birakti ve o gece Hz. Ali, Resulullah'in yatagini da yatarak müsrikleri sasirtti. Böylece Hz. Ali, Hz. Peygamber'i öldürmeye gelen müsrikleri oyalayarak onun yerine hayatini tehlikeye atmis, bu suretle Peygamber'e hicreti sirasinda zaman kazandirmistir. Hz. Ali, Peygamberimiz'in kendisine biraktigi emanetleri sahiplerine verdikten sonra Medine'ye hicret etti. Medine'de de Hz. Peygamber'in devamli yaninda bulundu, bütün cihat harekâtlarina katildi, Uhud'da gâzî oldu. Bedir'de sancaktardi. Ayni zamanda kesif kolunun basindaydi; hakim noktalari tesbit ederek Hz. Peygamber'e bildirdi. Bu mevkiler isgal edilerek, Bedir'de önemli bir savas harekâtini basariya ulastirdi. Bedir gazasinin baslamasindan önce, Kureysliler'le teke tek dövüsen üç kisiden biriydi. Bu dögüste, hasmi Velid b. Mugire'yi kilici ile öldürdügü gibi, Hz. Ebû Ubeyde zor durumdayken yardimina kostu ve onun hasmini da öldürdü. Kendisine "Allah'in Arslani" lâkabi ve Bedir ganimetlerinden bir kiliç, bir kalkan ve bir de deve verildi.
Hz. Ali, Bedir savasindan sonra Hz. Peygamber'in kizi Hz. Fâtima ile evlendi. Nikâhini Hz. Peygamber kiydi. O zamana kadar Resulullah'la oturan Hz. Ali nikâhtan sonra ayri bir eve tasindi. Hz. Ali'nin, Hz. Fâtima'dan üç oglu, iki kizi dünyaya geldi. Hicret'in üçüncü yilinda Uhud savasinda, müslüman okçularin hatasi yüzünden müsrikler müslümanlarin üzerine saldirmislar ve Hz. Peygamber de yaralanarak bir hendege düsmüs ve düsman onun öldügünü yaymisti. Halbuki o sirada dögüse dögüse gerileyen Hz. Ali, Hz. Peygamber'in içine düstügü hendege ulasarak, onu korumaya almisti. Iki tarafin da kazanamadigi bu savasta Hz. Ali birçok yerinden yaralanarak gazi oldu.
Uhud savasindan sonra Hz. Ali "Benu Nadr" Yahudilerinin hainlikleri üzerine bu kabile ile yapilan savasi bizzat idare etti. Bütün çarpismalarda Hz. Ali kahramanca dögüsmüs ve müsriklerin en meshur savasçilarini öldürmüstür. Hudeybiye barisinda sulh sartlarinin yazilmasinda o memur edildi. Hz. Ali, sulhnameyi yazmaya söyle basladi: "Bismillâhirrahmânirrahîm . Muhammed Resulullah...." Ancak müsrikler bu ifadeye itiraz ettiler. Hz. Peygamber, "Resulullah" yerine "Muhammed b. Abdullah" yazmasini Hz. Ali'ye söylemis fakat Hz. Ali "Resulullah" ifadesinin yaziminda israr etmistir.
Hz. Ali Mekke'nin fethi sirasinda yine sancaktardi. "Keda" mevkiinden Mekke'ye girdi. Mekke kan dökülmeden fethedildi. Hz. Peygamber ile birlikte Kâbe'deki bütün putlari kirdilar.
Mekke'nin fethinden sonra Resulu Ekrem, Hâlid b. Velid'i Benu Huzeyme kabilesine gönderdi. Bu kabile ya cehaleti, ya da bedevî olmalarindan, "müslüman olduk" anlamindaki "eslemna" kelimesi yerine "sabbena" dedigi için Hâlid b. Velid hiddetlendi ve onlarla harp etti. Hz. Peygamber olayi duyunca çok üzüldü. Hz. Ali'yi bu hatayi telâfi ile görevlendirdi. Hz. Ali Benu Huzeyme'ye giderek öldürülenlerin diyetini ödeyip magdur olanlarin zararlarini telâfi etmisti.
Huneyn gazasinda müslümanlar bir ara bozulup dagildilar. Sayilari binleri buldugu halde içlerinden ancak birkaç kisi sabredip dayanabildi. Hz. Ali bu savasta yalniz sabirla tahammül etmekle kalmayarak gösterdigi yigitlik ve kumandanlikla islâm ordusunun kendi safinda toparlanmasini sagladi.
Resulu Ekrem hicretin 9. yilinda Tebük seferine çikarken Hz. Ali'yi ehl-i beytin muhafazasi için Medine'de birakti, ancak bu sefere katilamadigi için müteessir oldu. Bunun üzerine Resulullah: "Musa'ya göre Harun ne ise, sen bana karsi o olmak istemez misin?" dedi. Ali, bu iltifattan çok memnun oldu.
Berae suresinin ayetleri nazil olunca, Resulullah Hz. Ali'yi Mekke'ye gönderdi. Bu suretle hiçbir müsrikin artik Kâbe-i serîfi bundan sonra haccedemeyecegini bildirdi.
bundan sonra haccedemeyecegini bildirdi. Yemen bölgesinin islâm'a girmesi zordu. Görev yine Ali b. Ebi Talib'e verildi. Hz. Ali "Bu çok güç bir is" dedi. Resulullah da "Ya Rabb, Ali'nin dili tercümani, kalbi hidayet nurunun memba olsun" diye dua edince, Ali, siyah bir bayrak alarak Yemen'e gitti, kisa süren irsadlari sayesinde Yemen'in bütün Hemedan kabilesi müslüman oldu.
Hz. Peygamber'in vefati sirasinda, hücresinde bulunanlarin basinda geliyordu. Hz. Ebu Bekir halife seçildigi sirada Hz. Ali Resulullah'in hücresinde tekfin ile mesgul idi.
Hz. Ömer devrinde devletin bütün hukuk isleriyle ilgilenip adeta islâm devletinin bas kadisi olarak görev yapti. Hz. Ömer'in sehâdeti üzerine yine devlet baskanini seçmekle görevlendirilen alti kisilik sûra heyetinde yer alip, bu alti kisiden en sona kalan iki adaydan biri oldu.
Hz. Osman'in hilâfeti döneminde idarî tutumdan pek memnun olmamakla birlikte islâm devletinin muhtelif vilâyetlerinden gelen sikayetleri hep Hz. Osman'a bildirmis ve ona hâl çareleri teklif etmisti. Hz. Osman'i muhasara edenleri uzlastirmak için elinden gelen gayreti sarfetti.
Hz. Osman'in sehâdetinden sonra islâm'in ileri gelen sahsiyetleri ona bey'at ettiler. Ancak onun bu dönemi Allah'in bir takdiri olarak son derece karisik bir dönem oldu. Hilâfete geçtiginde hâlledilmesi gereken bir çok problemle karsi karsiya kaldi. Bu karisikliklar Cemel ve Siffin gibi iç çatismalari dogurdu. islâm devleti bünyesindeki bu ihtilâflari giderme konusunda büyük fedakârlik ve gayretler gösterdi.
Nihayet, Kûfe'de 40/661 yilinda bir Hârici olan Abdurrahman b. Mülcem tarafindan sabah namazina giderken yaralandi. Bu yaranin etkisiyle sehid oldu.
Hz. Ali devamli olarak Hz. Peygamber (s.a.s.)'in yaninda bulundugu için Tefsir, Hadîs ve Fikihta sahabenin ileri gelenlerindendir. Hatta Resulullah'in tabiri ile "ilim beldesinin kapisi" olarak ümmetin en bilgini idi. Hz. Peygamber yolunda insanlari hakka iletmek için büyük gayretler sarfetmis ve hilâfet dönemi iç karisikliklarla dolu olmasina ragmen islâm'in ögretilmesi ve ögrenilmesi hususunda büyük katkilari olmustu.
Medine'de duruma hakim olup yönetimi tam olarak eline aldiktan sonra ögretim için merkezde bir okul kurdu. Arapça gramerin ögretilmesini Ebu Esved ed-Düeli'ye, Kur'an okutma ve ögretme isini Abdurrahman esSülemi'ye, Tabiî ilimler konusunda ögretmenlik görevini Kümeyl b. Ziyâd'a verdi. Arap edebiyati konusunda çalisma yapmak üzere de Ubade b. esSamit, ve Ömer b. Seleme'yi görevlendirdi. Devlet yönetimi ve hizmetlerini; maliye, ordu, tesrî ve kaza gibi bölümlere ayirarak yürütüyordu. Malî isleri, dagitma ve toplama diye iki kisma ayirmazdi.
Ümmetin malini ümmete dagitirken de son derece titiz davranirdi. Kendisine bir pay ayirma noktasinda gayet dikkatli olup, kimsenin hakkina tecavüz etmemekte de büyük bir örnek idi. Kendisini Kûfe'de görenler, kisin sogugunda ince bir elbisenin altinda tir tir titreyerek camiye gittigini aktarirlar. Devlet yönetici ve memurlarinin nasil davranmalari gerektigi konusunda su yönetmeligi hazirlamisti.
1. Halka karsi daima içinizde sevgi ve nezaket besleyin. Onlara bir canavar gibi davranmayin ve onlari azarlamayin .
2. Müslüman olsun olmasin herkese ayni davranin. Müslümanlar kardesleriniz, müslüman olmayanlar ise sizin gibi bir insandir.
3. Affetmekten utanmayin. Cezalandirmada acele etmeyin. Emriniz altinda bulunanlarin hatalari karsisinda hemen öfkelenip kendinizi kaybetmeyin .
4. Taraf tutmayin, bazi insanlari kayirmayin. Bu tür davranislar sizi zulme ve despotluga çeker.
5. Memurlarinizi seçerken zalim yöneticilere hizmet etmemis ve devletin suçlarindan ve zulümlerinden sorumlu olmamis bulunmalarina dikkat edin.
6. Dogru, dürüst ve nazik kisileri seçin ve çikar ummadan ve korkmadan aci gerçekleri söyleyebilenleri tercih edin.
7. Atamalarda arastirma yapmayi ihmal etmeyin.
8. Haksiz kazanç ve ahlâksizliklara düsmemeleri için memurlariniza yeterince maas ödeyin.
9. Memurlarinizin hareketlerini kontrol edin ve bunun için güvendiginiz samimi kisileri kullanin.
10. Mektuplar ve müracaatlara bizzat kendiniz cevap verin.
11. Halkin güvenini kazanin ve onlarin iyiligini istediginize kendilerini inandirin .
12. Hiç bir zaman vaadinizden ve sözünüzden dönmeyin.
13. Esnaf ve tüccara dikkat edin; onlara gereken önemi gösterin, fakat ihtikâr, karaborsa ve mal yigmalarina izin vermeyin.
14. El islerine yardim edin; çünkü bu yoksullugu azaltir, hayat standardini artirir.
15. Tarimla ugrasanlar devletin servet kaynagidir ve bir servet gibi korunmalidir.
16. Kutsal görevinizin yoksul, sakat ve yetimlere bakmak oldugunu hiç aklinizdan çikarmayin. Memurlariniz onlari incitmesin, onlara kötü davranmasin. Onlara yardim edin, koruyun ve yardiminiza ihtiyaç duyduklari her zaman huzurunuza çikmalarina engel olmayin .
17. Kan dökmekten kaçinin, islâm'in hükümlerine göre öldürülmesi gerekmeyen kimseleri öldürmeyin.
Hz. Ali bütün bu emirleri kendi nefsinde eksiksiz uygulayan bir halifeydi. Bes yillik halifeligi çok önemli olaylarla, savas ve sikintilarla geçmisti. Fitnelere karsi sonuna kadar dogru yoldan sabirla mücadele etmek istedi sonunda sehid oldu.
Hz. Ali Islâm'in bütün güzelliklerine vakifti. Çünkü o, Resulullah'in daima yaninda bulunmustu. Vahiy kâtibiydi, hâfiz, müfessir ve muhaddisti. Hz. Peygamber'den bes yüzden fazla hadis rivayet etti. Ahkâmin nazariyatindan çok amelî keyfiyetine bakardi: "Halka anladiklari hadisleri söyleyiniz. Allah ile Peygamber'in tekzip edilmesini ister misiniz?" (Buhârî, ilim) demistir. Hz. Ali'nin, Hz. Fâtima'dan Hasan, Hüseyin, Muhsin adli ogullari ve Zeynep, Ümmü Gülsüm adli kizlari oldu.
Hz. Ali âbid, kahraman, cesur, iyilikte yarisan, takva sahibi ve son derece cömertti. Medine'de müslümanlarin durumu düzeldikten sonra, Hz. Ali de bir hizmetçi almaya karar verip, Resulullah'a gitti. Resulullah kiziyla damadinin arasina girerek: "Ben size hizmetçiden daha hayirlisini haber vereyim. Yatarken otuzüç kere Allahü ekber, otuzüç kere Elhamdülillah, otuzüç kere de Subhanallah deyin" buyurdu. Yine bir gün yiyecek çok az yemekleri olan Hz. Ali ile ailesi sofraya oturduklari sirada kapilarina bir dilenci geldi, onlar da yemegi dilenciye verdiler. Ertesi gün gelen bir yetime, üçüncü gün gelen bir esire yemeklerini verdiler. Bu olay üç gün sürdükten sonra su ayet-i kerime indi: "süphesiz en iyiler mizaci kâfur olan bir tastan içerler. Allah'in kullarinin tasira tasira içecegi bir kaynak. Adagi yerine getirirler ve serri yaygin olan bir günden korkarlar. içleri çektigi hâlde yiyecegi, miskine, yetime ve esire yedirirler. 'Biz sizi ancak Allah'in rizasi için doyuruyoruz, sizden bir karsilik ve tesekkür beklemiyoruz. Dogrusu biz oldukça asik suratli zorlu bir günden dolayi Rabbimizdan korkuyoruz' derler. Allah da bu günün serrinden onlari korur. Onlara parlaklik ve sevinç verir." (Insan, 5/11)
Hz. Ali'nin "Zülfikâr" adi verilen meshur bir kilici vardi. Kilicin agzi iki çatalli idi ve Hz. Ali'ye Resulullah tarafindan hediye edilmisti. Hz. Ali'nin cömertligi, insanîligi, Resulullah'a olan yakinligiyla edindigi büyük manevî miras onu yüzyillardir halk inançlarinda destani bir kisilige büründürmüstür. Bir gün onun dört dirhemi vardi. Birini açiktan, birini gizliden birini gündüz, birini de gece infak etti ve hakkinda su ayet-i kerime indi: "Mallarini gece ve gündüz, gizli ve açik olarak infak edenler. Onlar için Rabbleri katinda karsiliklari vardir ve üzülecek de degillerdir." (el-Bakara, 2/274).
Hz. Ali'nin peygamberimizden rivayet ettigi bazi hadis-i serifler: "Günah isleyen biri pisman olur, abdest alir namaz kilar ve günahi için istigfar ederse Allah'u Tealâ Nisâ suresinde 'Biri günah isler veya kendine zulmeder sonra pisman olup Allah'u Teâlâ'ya istigfar ederse Allah'u Teâlâ'yi çok merhametli ve af ve magfiret edici bulur' buyurmaktadir."
"Üzerinde farz namaz borcu olan kimse, kazasini kilmadan nafile kilarsa bos yere zahmet çekmis olur. Bu kimse, kazasini ödemedikçe Allah'u Teâlâ onun nafile namazlarini kabul etmez. "
"Malinizin zekâtini veriniz. Biliniz ki, zekâtini vermeyenlerin bunu vazife kabul etmeyenlerin namazi, orucu, hacci ve cihadi ve imani yoktur. "
Peygamberimiz (s.a.s.) Hz. Ali'ye buyurdu: " Ya Ali, altiyüzbin koyun mu istersin, yahut altiyüzbin altin mi veya altiyüzbin nasihat mi istersin ? " Hz. Ali dedi: "Altiyüzbin nasihat isterim." Peygamberimiz buyurdu: "su alti nasihate uyarsan altiyüzbin nasihata uymus olursun: 1. Herkes nafilelerle mesgul olurken sen farzlari ifa et. Yani farzlardaki rükünleri, vacipleri sünnetleri, müstehaplari ifa et. 2. Herkes dünya ile mesgul olurken sen Allah'u Teâlâ'yi hatirla. islâm'a uygun yasa; islâm'a uygun kazan; islâm'a uygun harca. 3. Herkes birbirinin ayibini arastirirken sen kendi ayiplarini ara. Kendi ayiplarinla mesgul ol. 4. Herkes dünyayi imar ederken sen dinini imar et, zinetlendir. 5. Herkes halka yaklasmak için vasita ararken, halkin rizasini gözetirken sen Hakk'in rizasini gözet; hakka yaklastirici sebep ve vasitalari ara. 6. Herkes çok amel islerken sen amelinin çok olmasina degil, ihlasli olmasina dikkat et."
Hz. Ali buyurdu:
"Kisi dili altinda saklidir. Konusturunuz, kiymetinden neler kaybettigini anlarsiniz."
"Insanin yaslanip Rabbini bildikten sonra ölmesi, küçükken ölüp hesapsiz Cennet'e girmesinden daha hayirlidir. "
"Kul ümidini yalniz Rabbi'ne baglamali ve yalniz günahlari kendini korkutmalidir. "
"Cahil, bilmedigini sormaktan utanmasin. Âlim, içinden çikamayacagi bir meselede en iyisini Allah'u Teâlâ bilir' demekten sakinmasin."
"Sizin için korktugum seylerin en basinda, nefsinin istegine uymak ve uzun emelli olmak gelir. Birincisi hak yoldan alikoyar; ikincisi ise ahireti unutturur. "
"Amellerin en zoru üçtür. Bunlar; nefsin hakkini verebilmek, her halde Allah'u Teâlâ'yi hatirlayabilmek, kardesine bol bol ikramda bulunabilmektir. "
"Takva, hataya devami birakmak; aldanmamaktir . "
"Kalpler, kaplara benzer. Hayirli olani, hayirla dolu olanidir."
"Bana bir harf ögretenin kölesi olurum. " Hz. Ali bu ümmetin en ileri gelenlerinden biri olarak isllâm'in bize kadar gelmesinde büyük rolü olan sahabelerdendir .
